Κυριακή 12 Απριλίου 2009

ΣΚΑΙ … ΟΙ 100 ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ … ΗΡΩΙΚΟΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΕΣ ΠΟΥ ΝΕΜΟΝΤΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Εδώ και μερικές βδομάδες, προβάλετε από τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ, η εκπομπή «100 μεγαλύτεροι έλληνες». Παρουσιάζονται 100 πρόσωπα, με τελικό σκοπό την ανάδειξη του «μεγαλύτερου» έλληνα όλων των εποχών μέσω ψηφοφορίας. Το τελικό αποτέλεσμα δεν έχει βγει ακόμα, αλλά τολμώ να κάνω μια πρόβλεψη. Σε έναν διαγωνισμό που «συναγωνίζονται» οι 100 «μεγαλύτεροι» έλληνες, φυσικό επακόλουθο είναι να νικήσει κάποιος που έχει το προσωνύμιο «Μέγας».
Δε θα σταθώ στον τραγέλαφο που προκαλεί η λίστα των συμμετεχόντων ( Βουγιουκλάκη, Χριστόδουλος, Λαζόπουλος κ.α.), ούτε στο γεγονός ότι κάποιοι δεν ήταν έλληνες ( Κωνσταντίνος , Βασίλειος Β΄ ). Με απογοήτευση βλέπω πως η αντίληψη για την Ιστορία στην Ελλάδα, έχει μείνει μισό αιώνα πίσω…τουλάχιστον. Είμαστε ακόμα δέσμιοι της ιστορικιστικής σχολής της Ιστορίας. Μιας ιστορίας που είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του εκάστοτε εθνικού κράτους. Μιας ιστορίας που θεμελιώνει την ύπαρξη του εκάστοτε εθνικού κράτους μέσα από μύθους και ηρωικούς καθοδηγητές. Μιας ιστορίας γραμμένης από τους νικητές… Με μια πιο προσεχτική ματιά αυτό γίνεται κατανοητό. Μέσα στα 100 άτομα που επιλέχθηκαν, μόνο 5 είναι γυναίκες. Και από τις 5 εκπροσώπους (την υποψηφιότητα Βουγιουκλάκη αρνούμαι και πάλι να τη σχολιάσω), η μία έχει ακραιφνώς ανδρικό ρόλο (Μπουμπουλίνα). Πρώτη εντύπωση που αποκομίζουμε ; … για να είσαι «μεγάλος» πρέπει να είσαι άντρας.
Το 1903 ο μαθητής του κοινωνιολόγου Ντυρκέμ, Σιμιάν, δημοσιεύει το περίφημο άρθρο του «Ιστορική μέθοδος και κοινωνική επιστήμη», το οποίο και αποτέλεσε μανιφέστο για τους ιστορικούς των Annales. Ο Σιμιάν στο άρθρο χρησιμοποιεί μεταφορικά τη θεωρία των Ειδώλων του Φράνσις Μπέικον και διακηρύσσει πως οι ιστορικοί πρέπει να απεκδυθούν από τα τρία «είδωλα της φυλής των ιστορικών». Θα έπρεπε να απαλλαχθούν από την ενασχόληση με την πολιτική ιστορία, από τη λογική πως η ιστορία ασχολείται με μεμονωμένα άτομα και από τη συνήθεια κατατριβής σε μελέτες περί των καταβολών των φαινομένων. Οι ιστορικοί των Annales υιοθετούν πλήρως το άρθρο του Σιμιάν. Ο Μπρωντέλ διακηρύσσει πως «η παραδοσιακή ιστορία είναι στραμμένη στον βραχύ χρόνο, στο άτομο και το γεγονός και μας έχει συνηθίσει σε μια βιαστική αφήγηση» ενώ «η καινούργια οικονομική και κοινωνική ιστορία ερευνά την κυκλική εναλλαγή των φαινομένων». Όσον αφορά στο τρίτο είδωλο του Σημιάν, ο Marc Bloch τονίζει πως η έννοια της καταγωγής στην ιστορία είναι θολή, διφορούμενη και ενοχλεί. «Ο δαίμονας της καταγωγής αποτέλεσε τη μετενσάρκωση του σατανικού αντιπάλου της Ιστορίας: της μανίας διατύπωσης κρίσεων.»
Η ιστορική ανάλυση των Annales επικεντρώνεται στο κοινωνικό και οικονομικό πεδίο, ενώ ενσωματώνει και τους τομείς της ανθρωπολογίας, της ψυχολογίας, της γλωσσολογίας, της γεωγραφίας κ.ά. Αυτό δε σημαίνει πως αγνοούν την πολιτική ιστορία. Ο ρόλος της όμως υποβαθμίζεται. Στο έργο του Μπλοκ «Η Φεουδαλική κοινωνία» σπάνια γίνεται αναφορά στους βασιλιάδες ενώ στο έργο του Μπρωντέλ «Μεσόγειος» η πολιτική ιστορία εξοβελίζεται σε ένα ξεχωριστό μικρό κομμάτι του έργου του. Οι εκπρόσωποι του ιστορικισμού δεν ενσωματώνουν στην έρευνά τους άλλες επιστήμες. Χρησιμοποιούν γραπτές πηγές και κρατικά αρχεία για να γράψουν την ιστορία τους. Είναι δέσμιοι των πηγών και ο ρόλος της περαιτέρω ανάλυσης είναι ανύπαρκτος. Οι ιστορικοί των Annales δεν αποδέχονται τυφλά τις ιστορικές πηγές και τονίζουν πως ιδιαίτερα οι κρατικές πηγές εύκολα μπορούν να παραποιηθούν.
Βιβλία των ιστορικών Annales κυκλοφορούν και στην Ελλάδα, αλλά συνήθως περνούν απαρατήρητα. Έχει γίνει και μια προσπάθεια ενσωμάτωσης, της ιστορικής σκέψης των Annales στην εκπαίδευση. Μιλώ για το περίφημο βιβλίο της Ρεμπούση. Εκπρόσωποι της ιστορικιστικής σχολής, απερίγραπτοι εκπρόσωποι του ιστοτόπου Αντίβαρο, εθνικιστές, ακροδεξιοί, η «περίφημη» ακαδημία Αθηνών (Οι εκπρόσωποι της δεν ήταν αυτοί που συνεργάστηκαν με τον Παπαδόπουλο χωρίς να αρθρώσουν λέξη…αυτοί δεν ήταν που μπλόκαραν την υποψηφιότητα του Καζαντζάκη, γιατί δεν άντεχαν στην ιδέα να πάρει Νόμπελ κάποιος με αριστερές ιδέες ;), ενώθηκαν σαν μια γροθιά εναντίον του βιβλίου. Επινόησαν ιστορίες για σκοτεινά συμφέροντα που εκπροσωπεί η εν λόγω συγγραφική ομάδα του βιβλίου ( εξυπηρετούσαν κατ’ αυτούς την νέα τάξη πραγμάτων … ποια ;), χλεύασαν και τελικά καρατόμησαν το βιβλίο. Μαζί τους και το μεγαλύτερο μέρος των ελλήνων πολιτών. Δεν άντεξαν βλέπεις στην ιδέα ότι θα τους πάρουν τον Κολοκοτρώνη και την ηρωική μάχη των Δερβενακίων.
Ο λαός εμφορείται από την ψευδαίσθηση ότι συμμετέχει στη διακυβέρνηση του τόπου του, γιατί ψηφίζει κάθε 4 χρόνια. Με τον ίδιο τρόπο αποποιείται τη συμμετοχή του στην Ιστορία, αναθέτοντας την εκπροσώπηση του σ’ αυτήν, σε «ήρωες» τύπου Κολοκοτρώνη και «Μεγάλου» Αλεξάνδρου. Όμως η Ιστορία κάθε τόπου γράφεται από όλους τους ανθρώπους και από τις συνθήκες που επικρατούν την ανάλογη εποχή. Ο Αλέξανδρος έτυχε να είναι βασιλιάς της Μακεδονίας, σε μια εποχή που οι συνθήκες ευνόησαν το εν λόγω βασίλειο να αναδειχθεί σε κυρίαρχη δύναμη. Τον Αλέξανδρο ακολούθησαν στην εκστρατεία του χιλιάδες άνθρωποι…και χιλιάδες έμειναν πίσω στη Μακεδονία, στηρίζοντας την οικονομία του κράτους.
Τα τελευταία χρόνια επικρατούν στην Ελλάδα δύο απόψεις για το πρόσωπο του «Μεγάλου» Αλεξάνδρου. Η πρώτη (και πιο δημοφιλής) υποστηρίζει πως ο «Μέγας» Αλέξανδρος, μεταλαμπάδευσε τα φώτα του ελληνικού πολιτισμού στην Ανατολή. Η δεύτερη υποστηρίζει πως ο Αλέξανδρος ήταν ένας στυγνός, ιμπεριαλιστής, δολοφόνος. Και ‘γω παραφράζοντας τη διάσημη ρήση του ιστορικού Marc Bloch ( τη χρησιμοποίησε για τον Ροβεσπιέρο) ανταπαντώ : «Αναίτιες καταδίκες συνοδεύονται από μάταιες αποκαταστάσεις. Αλεξανδρινοί, αντί-Αλεξανδρινοί, έλεος! Πείτε μας μόνο ποιος είναι ο Αλέξανδρος»!!!

3 σχόλια:

  1. Δημήτρη, ωραίο το σχόλιο, αλλά (μια και οι δύο συχνάζουμε σε γλωσσικά μπλογκ...) γιατί γράφεις Σημιάν με η; Simiand είναι το γαλλικό, αν θυμάμαι καλά...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Έχεις δίκιο Δύτη, Σιμιάν είναι…François Simiand. Δεν ξέρω πως …αλλά είχα πάντα την εντύπωση ότι γράφεται με η … η ορθογραφία πάντως δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Δύτη,
    ο Δημήτρης δε θα ξανακάνει ποτέ ορθογραφικό λάθος. Άφησε τα γραπτά του και πέταξε για πάντα....

    ΑπάντησηΔιαγραφή