Παρασκευή 15 Μαΐου 2009

ΓΕΩΓΡΑΦΩΝΤΑΣ(1) ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΚΡΟΠΟΤΚΙΝ

Ο όρος «Γεωγραφία» φέρνει στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων το σχολικό μάθημα, το οποίο έχει σχετίσει με την αποστήθιση των χωρών της υδρογείου και τη γεωμορφολογία κάθε χώρας. Επίσης, η Γεωγραφία είναι συνυφασμένη με το σχεδιασμό κάθε λογής χάρτη. Τέλος, θεωρείται πως αυτός που γνωρίζει Γεωγραφία έχει την ικανότητα να δίνει ακριβείς ταξιδιωτικές περιγραφές. Οι προαναφερόμενες απόψεις αντικατοπτρίζουν ένα μικρό μέρος του πεδίου με το οποίο ασχολείται η Γεωγραφία. Ένας πιο ακριβής ορισμός της Γεωγραφίας είναι: «Η επιστήμη που μελετά την επιφάνεια της γης ως χώρου κατοικίας του ανθρώπου. Μας μιλά για τους τρόπους με τους οποίους ο χώρος διαμορφώνει την ανθρώπινη ζωή και το αντίθετο».
Με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου είχαν δημιουργηθεί, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, καινούργιες συνθήκες, οι οποίες συνδέονταν με τη ανασυγκρότηση μετά τον πόλεμο καθώς και με τη διάδοση των νέων τεχνολογιών και κυρίως με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Κύριο χαρακτηριστικό της νέας εποχής ήταν η ιδέα της μαζικής παραγωγής, η οποία στηριζόταν επί το πλείστον στο φορντικό μοντέλο παραγωγής. Το φορντικό σύστημα μετέτρεψε τη βιομηχανία από χειροκίνητη σε αυτοματοποιημένη και το μότο του ήταν μαζική παραγωγή για όποτε χρειαστεί. Ο ρόλος του ανθρώπου στο φορντικό σύστημα είναι αυτός του ανθρώπου-εξάρτημα της μηχανής που έχει ως κύριο σκοπό του τη μεγιστοποίηση της παραγωγής (οικονομικός άνθρωπος) .
Την ίδια εποχή ο γεωγράφος Fred Schaefer (πρωτεργάτης της σχολής των ποσοτικών γεωγράφων) διακηρύσσει πως η Γεωγραφία πρέπει να διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες και νόμους (συστηματική γεωγραφία). Οι ποσοτικοί γεωγράφοι μετατρέπουν την επιστήμη τους σε έναν αφηρημένο χώρο μέσα στον οποίο τοποθετούν σημεία, ανθρώπους ή γεωγραφικά γεγονότα.
Ο λόγος μεταστροφής της Γεωγραφίας οφειλόταν κυρίως στην ταχύρυθμη εκβιομηχάνιση στην οποία υπόκειται ο δυτικός κόσμος. Ο βιομηχανικός καπιταλισμός έτεινε να ομογενοποιεί το χώρο, παράγοντας απαράλλακτα αστικά βιομηχανικά τοπία. Οι ποσοτικοί γεωγράφοι απορρίπτουν τη μοναδικότητα του χώρου και εφαρμόζουν στην επιστήμη τους καθολικούς νόμους (οι οποίοι διέπουν το Χώρο) χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά, τη στατιστική και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Το τέλος της δεκαετίας του 1970 σημαδεύτηκε από τον λεγόμενο Μάη του 68. Η κοινωνικό-πολιτική αναταραχή που συγκλόνισε το δυτικό κόσμο, εξαπλώθηκε στον πανεπιστημιακό χώρο από όπου αναδύθηκαν νέες ριζοσπαστικές θεωρίες. Ήταν φανερό ότι η Ποσοτική Γεωγραφία δεν μπορούσε να δώσει απαντήσεις σε φαινόμενα όπως αυτά της οικολογικής καταστροφής ή των ανακατατάξεων στην κοινωνικό-χωροθετική δομή των πόλεων. Επίσης, δεν μπορούσε να ερμηνεύσει την αποβιομηχάνιση των παλαιών βιομηχανικών κέντρων και την ανάπτυξη νέων πόλεων σε αγροτικές περιοχές. Οι νέοι γεωγράφοι αμφισβητούν την ποσοτική γεωγραφία και προτείνουν ένα νέο Παράδειγμα· αυτό της Κριτικής Γεωγραφίας. Ο οικονομικός άνθρωπος αντικαθίσταται από τον κοινωνικό άνθρωπο, αφού οι κριτικοί γεωγράφοι υποστήριξαν πως η ανθρώπινη αντίληψη και οι αξίες τους είναι μεταβαλλόμενες και πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.
Πρώτες εκφάνσεις της Κριτικής γεωγραφίας αποτέλεσαν η φιλελεύθερη και η ριζοσπαστική γεωγραφία, οι οποίες προέβαλαν τη σημασία της πολιτικής και κοινωνικής συνιστώσας. Δίνουν έμφαση στις κοινωνικές ανισότητες και προσπαθούν να ανατρέψουν την υπάρχουσα κατάσταση προτείνοντας τρόπους ώστε να επιτευχθεί κοινωνική δικαιοσύνη. Ενώ όμως η φιλελεύθερη γεωγραφία πρότεινε μια διορθωτική πολιτική δραστηριότητα ώστε να εξαλειφθεί η κοινωνική αδικία, η ριζοσπαστική γεωγραφία πρότεινε ριζοσπαστικές αλλαγές μέσω του πολιτικού ακτιβισμού με στόχο την ανατροπή του συστήματος παραγωγικών σχέσεων.
Οι κριτικοί γεωγράφοι επηρεάστηκαν σημαντικά από το έργο του αναρχικού γεωγράφου Κροπότκιν, ο οποίος σε μια εποχή (τέλη του 19ου αιώνα) που η βιομηχανική παραγωγή οδηγούσε σε πολωτικές και συγκεντρωτικές τάσεις, αυτός διέβλεψε πως το μέλλον ήταν η αποκέντρωση της βιομηχανίας. Άσκησε κριτική στην υπερσυγκέντρωση της βιομηχανίας, στην οποία έβλεπε μεγάλα μειονεκτήματα αφού δεν μπορούσε να μεταρρυθμίσει γρήγορα τα μηχανήματά της για τις συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών. Διακήρυξε πως «ο διασκορπισμός των βιομηχανιών … . είναι το επόμενο βήμα το οποίο πρέπει να κάνουμε». Το έργο του Κροπότκιν αποσιωποιήθηκε κυρίως για πολιτικούς λόγους. Το έργο του αποκαταστάθηκε μόλις τη δεκαετία του 1970 χάρη στις δημοσιεύσεις του περιοδικού Antipode.

Υποσημειώση : [1] Χρησιμοποιώ τη λέξη σαφώς επηρεασμένος από το τραγούδι του Σαββόπουλου «ζήτω το ελληνικό τραγούδι». Στο συγκεκριμένο τραγούδι ακούγεται ο στίχος … «σαν τον τυφλό , γεωγραφώ μια συννεφούλα, τίποτα δεν έχω , και ούλα τα αναζητώ (ή ούλα τα αλλά τα ζητώ;»

Πηγές :

Κροπότκιν Π.: Αγροί , εργοστάσια , εργαστήρια ,μτφρ. Τομανάς Βασίλης, εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2005
Λεοντίδου Λ.: Αγεωγράφητος Χώρα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Β΄ έκδοση, Αθήνα 2005
Τερκενλή Σ. Θεανώ, Ιωσηφίδης Θεόδωρος κ.α.: Ανθρωπογεωγραφία, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2007
Kuhn S. Thomas: Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων, εισαγωγή – επιμέλεια Κάλφας Β., μτφρ. Γεωργακόπουλος Γ. & Κάλφας Β., εκδ. Σύγχρονα Θέματα, Ι΄ έκδοση, Αθήνα 2004

22 σχόλια:

  1. Δημήτρη, άσχετο, αλλά η ετικέτα σου γρα΄φει "γεωφραφία" (είμαι πολύ σχολαστικός;) :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευχαριστώ Δύτη. Μάλλον επινόησα κάποια καινούργια επιστήμη!! Παρά τις φιλότιμες προσπάθειές μου…αυτή η καταραμένη δυσλεξία μου, κάνει πολλές φορές, απροειδοποίητα, την εμφάνιση της! Διάβασα με ενδιαφέρον το ποστ σου «σεξ και τέχνη». Δεν ξέρω αν είδες χτες «τον μεγάλο τελικό του Σκάι»…εκεί παίχτηκε Σεξ και Ιστορία!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. πολυ ενδιαφερον μπλοκ.

    και παραπολυ σοβαρη δουλειά.

    καλες συνεχειες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλησπέρα!
    Εξαιρετικό κείμενο!
    Θα προσέθετα επίσης και την "γεωγραφία" των Σαινσιμονιστών, όπως λ.χ. την στατιστική / οικονομική γεωγραφία του Charles Dupin ο οποίος παρουσίαζε χάρτες 2 αιώνες με κατανομή φτώχειας, ανισότητες κ.λπ. με τέτοιο τρόπο ώστε στην ουσία να "προτείνει".
    Ακόμη και η χαρτογράφηση των πόλεων από ένα άλλο που είχε σκάψη ανάλογη με αυτή του Σαιν Σιμόν, τον βαρώνο Haussmann και τις πόλεις - μηχανές.
    Ακόμη, τις μελέτες του ίδιου του Σαιν Σιμόν για τον χάρτγη των μεταφορών στην Κεντρική Αμερική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αυτό δεν είναι ένα σχόλιο που αφορά στο κείμενο, είναι ένα σχόλιο για τον συγγραφέα του κειμένου, τον αγαπημένο μου φίλο, τον Δημήτρη.
    Αυτό ήταν το τελευταίο κείμενο που έγραψε σε αυτό το Blog, γι' αυτό ίσως και να έχει ιδιαίτερη αξία. Για μένα σίγουρα έχει, αφού αυτό είναι το τελευταίο χναράκι που άφησε το ανήσυχο μυαλό του φίλου μου σε αυτόν τον κόσμο. Ο Δημήτρης μας άφησε το απόγευμα του Σαββάτου 23 Μαΐου του 2009, για το μεγάλο ταξίδι. Ήμουν από αυτούς που είχε την τύχη να συμπορευτεί μαζί του κάποια από τα λίγα τελικά χρόνια που του ορίστηκε να ζήσει. Ελπίζω εκεί που πας φίλε μου καλέ να βρεις τις απαντήσεις που αναζητούσες, που μας κρατήσαν άγρυπνους τόσες νύχτες συζητώντας και μαλώνοντας, για το Θεό, τον άνθρωπο, την αγάπη, την ύπαρξη, τον θάνατο. Θα μου λείψεις φίλε μου αγαπημένε.

    Καλή αντάμωση

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Κρίμα για ένα νέο άνθρωπο με ανήσυχο όσο και ώριμο μυαλό! Κρίμα και για όσους διαβάζαμε εδώ ποιοτικά κείμενα που είχαν να πουν πολλά πράγματα πέρα από τα συνήθη!
    Καλό ταξίδι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Δημήτρη,

    δεν προλάβαμε τελικά να συζητήσουμε
    το κείμενό σου την Κυριακή το πρωί...
    Θα μας λείψεις !
    Καλό σου ταξίδι !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Τώρα... Δεν ξέρω τι να πω.
    Δεν προλάβαμε να συναντηθούμε, Δημήτρη, όπως υπολόγιζα, στην Αίγινα ή οπουδήποτε. Μόνον εδώ.
    Στενοχωρήθηκα πάρα πολύ, δεν βρίσκω λόγια.
    Αντίο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Κι εγώ δεν έχω λόγια... Πώς έγινε; Μέχρι πρόσφατα αλληλογραφούσαμε -και λογάριαζα κι εγώ πως το καλοκαίρι που θα πήγαινα Αίγινα θα συναντιόμασταν...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Whell there's one kind of favor I'll Ask of you
    There's just one Kind of Favor I'll Ask of you
    You can see that my grave is kept Clean

    And there's two White horses Fallowing me
    I got two White horses following me
    Waiting on my burying ground

    Did you ever hear the coffing sound
    Means another poor boy is under the ground

    Did you ever hear them Church Bells Toll
    Means another poor boy is dead and gone

    And my heart stopped beating and my hands turned cold
    And I believe what the FATHER told

    ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΑΓΑΠΗΜΕΝΕ ΜΟΥ "ΜΙΚΡΕ ΛΟΓΙΕ",ΟΠΩΣ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΣΟΥ ΣΕ ΦΩΝΑΖΑΝΕ...
    ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔ ΑΓΑΠΗΜΕΝΕ ΜΑΣ ΑΔΕΛΦΕ...ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΣΟΥ ΘΑ ΣΥΝΟΔΕΥΕΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΜΑΣ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΕΓΩ ΚΑΙ
    Η ΑΔΕΛΦΗ ΣΟΥ ΣΕ ΣΥΝΑΝΤΗΣΟΥΜΕ ΚΑΠΟΙΑ "ΜΕΡΑ"...
























    Means another poor boy is under the ground

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Δημήτρη μας, αγαπημένε φίλε μας,
    τα γραπτά σου θα περιφέρονται στους αιθέρες αιώνια ενώ εσύ χάθηκες από τη ζωή. Έφυγες μαζί με την άνοιξη,φρέσκος,γεμάτος ζωντάνια, πάθος και όνειρα. Μας άφησες με την πληγή της απουσίας σου , αιώνια νέος και ωραίος στη θύμηση μας να σπαράζουμε και να "κραυγάζουμε" ΓΙΑΤΙ; Αν πίστευα ότι συνομιλείς κάπου με τον Πλάτωνα , τον Αριστοτέλη, ότι ο Νικόλας ο Άσημος σου τραγουδά θα ήταν μια παρηγοριά. Αν πίστευα ότι γεύτηκες όλες τις γεύσεις της ζωής και τις χόρτασες θα ήταν μια παρηγοριά.Τι να προφτάσουν όμως μόνο 33 Άνοιξες.... Τι πόνος που είναι ο θάνατος χωρίς παράδεισο..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΗ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΟ ΕΑΠ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. ΜΗΤΣΟ ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ.ΔΕΝ ΕΧΩ ΛΟΓΙΑ ΔΕΝ ΕΧΩ ΣΚΕΨΕΙΣ,ΕΧΩ ΜΟΝΟ ΘΥΜΟ ΚΑΙ ΟΡΓΗ.ΘΑ ΜΕ ΣΥΓΧΩΡΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΩ ΔΑΚΡΥΑ ΘΑ ΜΕ ΣΥΓΧΩΡΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΜΑΣ ΘΑ ΠΕΡΙΜΕΝΩ ΝΑ ΡΘΕΙΣ ΚΑΙ ΓΩ ΚΙ ΟΛΑ ΤΑ ΦΙΛΑΡΑΚΙΑ ΣΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΑΠ
    ΝΑ ΜΑΣ ΒΛΕΠΕΙΣ ΑΠΟ ΚΕΙ ΨΗΛΑ
    ΣΤΟ ΚΑΛΟ ΜΗΤΣΟ
    ΒΑΣΩ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. ΥΓ:"ΤΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ" ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ.
    ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΗ ΣΤΑ ΛΟΓΙΑ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Καλό ταξίδι ανήσυχε φίλε .....
    Εύχομαι εκεί που πας να βρεις τις απαντήσεις που έψαχνες στα πολυάριθμα ερωτήματά σου ...
    'Ο,τι και να πω είναι λίγο και μικρό ....
    Έκανες τη "σειρά" μας στο ΕΑΠ φτωχότερη, θα σε θυμόμαστε πάντα .........
    Κώστας Β.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Μητσακο,Φιλε μου.Γραφω για να ξερουν οσοι σε αγαπησαν οτι την Τριτη 19 Μαιου καναμε οι δυο μας το τελευταιο γλεντι και πεταγες μπαγασα.Θα θυμαμαι για παντα τις ατελειωτες ωρες που μιλαγαμε και που με μαλωσες οταν μια και μονο μια φορα ημουν κουρασμενος.Φιλοξενια ιδεων τα παντα,απο την αρχη μεχρι το τελος.ΠΟΝΟΣ.Λιγα λογια απο το ΤΑΞΙΔΙ του Μπωντλαιρ...Για το παιδι,το συνεπαρμενο με χαρτες και χαλκογραφιες.Το συμπαν ειναι ομοιο με την πελωρια ορεξη του.Α! ποσο ο κοσμος ειναι μεγας στων λαμπογυαλων τη λαμψη!Στης θυμησης τα ματια ποσο ειναι μικρος ο κοσμος!...Αλλα οι αληθινοι ταξιδιωτες ειναι μονον αυτοι που φευγουν.Για να αναχωρησουν καρδιες ελαφρες,ομοιες με φουσκες,Απο το πεπρωμενο τους ποτε δεν αλαργευουν.Κι αγνοωντας το γιατι παντα λενε Ας παμε!!! Χ.Βουλης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. ΔΗΜΉΤΡΗ ΜΑΣ!!!!
    ΑΝΤΙΟ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ....
    ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΠΙΣΤΕΨΩ ΑΚΟΜΑ....
    ΔΕΝ ΠΡΟΛΑΒΕΣ ΝΑ ΕΚΠΛΗΡΩΣΕΙΣ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΟΥ...
    ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΥΜΦΟΙΤΗΤΗ ΜΑΣ...
    ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΕΚΕΙ ΨΗΛΑ...
    ΔΕ ΘΑ ΣΕ ΞΑΧΑΣΟΥΜΕ ΠΟΤΕ
    Η ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΣΕΝΑ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Λίγα λόγια για τον Δημήτρη.

    Ο Δημήτρης από τη στιγμή της γνωριμίας μας μου ζήτησε να του κάνω μαθήματα ζωγραφικής.Προσπάθησε με πάθος και δυνάμεις και πείσμα απίστευτο να μπει στην ουσία της όχι για να γίνει ζωγράφος αλλά για να κατανοήσει την τελετουργία,την λειτουργία και την αίσθηση της ελεύθερης έκφρασης.
    Τον εκτίμησα βαθεία για τις υπεράνθρωπες και επιτυχείς προσπάθειες που έκανε να ενταχθεί ισότιμα σ'έναν κύκλο ανθρώπων μεγαλύτερών του ηλικιακά, μερικοί από τους οποίους ήταν ήδη καταξιωμένοι στον τομέα τους όπως επίσης να πλησιάσει και να κατανοήσει έναν άλλο κύκλο ιερών τεράτων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ζωγραφικής,γλυπτικής και μουσικής.
    Ήταν ένας άνθρωπος που ωρίμασε σε απίστευτα μικρό χρονικό διάστημα χάρη στην πραγματική και βαθειά του αγάπη για τη γνώση και τον μοναδικό τρόπο του να επιλέγει στόχους και να τους κατακτά.
    Ούτε η παρουσία σου ούτε η απουσία σου πέρασαν και περνούν απαρατήτητες από την Αίγινα.
    Έζησες σαν αστεράκι και άφησες πίσω σου ένα χρυσό δρόμο όρατό σε όλους μας.
    Ο χαμός σου μια ματωμένη πληγή στο χρώμα που αγαπούσες περισσότερο.
    Ένα τεράστιο ευχαριστώ για όλα,
    Κατερίνα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. Δημητρό, Μήτσο,
    κοιτάζω αυτά τα μάτια σου στη φωτο και..........δεν το πιστεύω..δεν το πιστεύω, ρε γαμώτο
    θέλω να σε βρω στο καφενείο...πάλι
    δεν είναι δίκαιο...δεν είναι δίκαιο
    όχι...όχι
    είναι κρίμα για την ευγενική ψυχή σου
    νιώθω μεγάλο κενό..θέλω να σε έχω στο μυαλό μου
    δε λυπάμαι για εμάς
    αλλά για τη ζωή που ΕΠΡΕΠΕ να χαρείς.γαμώτο
    είμαι τυχερή που σε γνωρίζω
    θυμάσαι ...στο καφενείο...που σου πα οτι μου θυμίζεις το Χρηστό;

    Ιωάννα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  20. Εγώ πάλι σε γνώρισα στα 10 μας χρόνια...
    Περνούσαμε μαζί καλοκαίρια και σαββατοκύριακαστο Δελβινάκι, παίζοντας και διαβάζοντας...
    Ανήσυχος απο τότε, τα κοινα μας πράγματα όλο και γινόταν περισσότερα...
    Ειχα να σε δώ χρονια, απο την τελευταία μου επίσκεψη στην Αιγινα.
    Ακόμα και τώρα ψάχνω τα ίχνη σου.
    Είσαι κάπου εδώ τριγύρω, είμαι σίγουρος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  21. ΠΑΙΔΙΑ, ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΣΠΟΥΔΑΖΩ Κ ΓΩ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΗ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΤΟΣ ΠΛΕΟΝ. ΔΥΣΤΥΧΩΣ, ΔΕΝ ΤΟ ΗΞΕΡΑ ΤΟ ΠΑΛΗΚΑΡΙ, ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑ ΕΔΩ ΣΥΓΚΙΝΗΘΗΚΑ. ΕΥΧΟΜΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΦΡΥ ΤΟ ΧΩΜΑ ΠΟΥ ΤΟΝ ΣΚΕΠΑΖΕΙ!
    ΠΑΝΤΕΛΗΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή