Κυριακή 26 Απριλίου 2009

ΕΝΑ ΑΛΜΠΑΤΡΟΣ …ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΠΟΙΗΤΗΣ



Όταν συναντούμε, σε κάποιο βιβλίο τυχαία, την ημερομηνία 1821, το μυαλό μας υποσυνείδητα ταξιδεύει στο χρόνο και εμφανίζει εικόνες από την επανάσταση των ελλήνων. Συνέβησαν όμως και άλλα συγκλονιστικά γεγονότα εκείνη τη χρονιά. Στις 9 Απριλίου του 1821 έρχεται στον κόσμο ο Σαρλ Μπωντλαίρ, ένας γνήσιος εκπρόσωπος της διαφωράς. Ο Μπωντλαίρ θεωρείτε ένας από τους κύριους διαμορφωτές της έννοιας της ποίησης , όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Προχωρώντας πέρα από τα στενά όρια του ρεαλισμού, ο οποίος θριαμβεύει στην εποχή του, επιχειρεί μέσα από την ποίηση του να φθάσει στην Αλήθεια. Ο μόνος δρόμος για να φθάσει κανείς στην Αλήθεια είναι η φαντασία. Ο Ζαν Κασσού γράφοντας για τον Μπωντλαίρ, τονίζει : «Η αρχή, στην οποία αφιερώθηκε ολοκληρωτικά, είναι η αρχή της απόλυτης αυτονομίας της ύψιστης ιδιότητας του πνεύματος : της Φαντασίας». Η ποίηση του Μπωντλαίρ μας εισάγει στο κίνημα του Συμβολισμού και ανοίγει το δρόμο στους καταραμένους ποιητές Αρθούρο Ρεμπώ, Πωλ Βερλαίν κ.ά. Στην «Κυβέρνηση της Φαντασίας» (Σαλόνι του 1859) ο Μπωντλαίρ γράφει : « Όλο το ορατό σύμπαν, δεν είναι παρά μια αποθήκη εικόνων και σημείων, στα οποία η φαντασία θα δώσει μια σχετική θέση και αξία. Είναι ένα είδος τροφής που η φαντασία πρέπει να χωνέψει και να μετουσιώσει. Όλες οι ιδιότητες της ανθρώπινης ψυχής πρέπει να υποταχθούν στη φαντασία, η οποία προβαίνει στην ταυτόχρονη επίταξή τους». Ο Μπωντλαίρ θεωρείτε σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στην εποχή του όμως ελάχιστοι αναγνώρισαν το έργο του. Στην εφημερίδα Φιγκαρό του 1867, μια κριτική για τα «Άνθη του Κακού», λέει μεταξύ άλλων : «Σε μερικά σημεία αμφιβάλλουμε για τη πνευματική υγεία του κυρίου Μπωντλαίρ. Όμως μερικά άλλα δε μας επιτρέπουνε περαιτέρω αμφιβολίες. Κυριαρχεί, ως επί το πλείστον, μονότονη κι επιτηδευμένη επανάληψη ίδιων πραγμάτων, των ίδιων σκέψεων. Η αηδία πνίγει την αχρειότητα, -για να τη καταπολεμήσει σμίγει με το μίασμα». Αυτό που ενοχλεί περισσότερο είναι η περίεργη αντίληψη που έχει ο Μπωντλαίρ για την ομορφιά. Πολλοί άνθρωποι ακόμα και σήμερα αδυνατούν να συλλάβουν την αντίληψη αυτή. Ο ίδιος ο Μπωντλαίρ γράφει για την αισθητική : «Το Ωραίο πάντα θα είναι παράξενο. Δεν λέω ότι θα είναι παράξενο εκούσια και ψυχρά, διότι τότε δεν θα ήταν παρά ένα τέρας που ξεπήδησε μέσα από τις ατραπούς της ζωής. Λέω απλώς ότι πάντα θα ενέχει ένα στοιχείο παραδοξότητας, όχι ηθελημένης αλλά υποσυνείδητης. Και σε αυτήν την παραδοξότητα θα έγκειται και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που θα το καθιστά ωραίο».
Η ζωή του Μπωντλαίρ αποτέλεσε ένα συνονθύλευμα πάθους , ευαισθησίας, έμπνευσης αλλά και πικρίας, φτώχιας και μελαγχολίας. Παρότι μπορούσε να ζήσει μια άνετη ζωή ακολουθώντας ένα «ευπρεπές» επάγγελμα και κληρονομώντας την οικογενειακή του περιουσία, προτίμησε το δρόμο της Ποίησης του, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να αποκληρωθεί από τον θετό του πατέρα. Μέσα από τα γραπτά του τον αντιλαμβανόμαστε σαν έναν παθιασμένο γίγαντα της λογοτεχνίας. Στη καθημερινή ζωή του όμως ήταν ένας γραφικός, προκλητικός, νοσηρός ποιητής∙ ένας απόκληρος της κοινωνίας του. Ο Σαρλ Μπωντλαίρ δεν είναι τίποτα περισσότερο από το Άλμπατρος που περιγράφει με τόσο όμορφο τρόπο στο πασίγνωστο ποίημα του :

Άλμπατρος
Συχνά για να περάσουνε την ώρα οι ναυτικοί
άλμπατρος πιάνουνε, πουλιά μεγάλα της θαλάσσης,
που ακολουθούνε σύντροφοι, το πλοίο, νωχελικοί
καθώς γλιστράει στου ωκεανού τις αχανείς εκτάσεις.

Και μόλις στο κατάστρωμα του καραβιού βρεθούν
αυτοί οι ρηγάδες τ' ουρανού, αδέξιοι, ντροπιασμένοι,
τ' αποσταμένα τους φτερά στα πλάγια παρατούν
να σέρνονται σαν τα κουπιά που η βάρκα τα πηγαίνει.

Πώς κείτεται έτσι ο φτερωτός ταξιδευτής δειλός!
Τ' ωραίο πουλί τι κωμικό κι αδέξιο που απομένει!
Ένας τους με την πίπα του το ράμφος του χτυπά
κι άλλος, χωλαίνοντας, το πώς πετούσε παρασταίνει.

Ίδιος με τούτο ο Ποιητής τ' αγέρωχο πουλί
που ζει στη μπόρα κι αψηφά το βέλος του θανάτου,
σαν έρθει εξόριστος στη γη και στην οχλοβοή
μέσ' στα γιγάντια του φτερά χάνει τα βήματά του.
(μτφρ. Αλέξανδρος Μπάρας)

4 σχόλια:

  1. Και μια πιο πολιτικοποιημένη μετάφραση του ίδιου ποιήματος από τον Νίκο Φωκά…πάντως εγώ προτιμώ αυτή του Μπάρα


    Συχνά για να σκοτώσουνε τον άδειο τους καιρό
    οι ναύτες παίζουν με «άλμπατρος» που πιάνουν επιτήδεια•
    τεράστιους γλάρους που πετούν απάνω απ' το νερό
    κι ακολουθούν, νωχελικοί συντρόφοι, τα ταξίδια.

    Μόλις πάνω στου καραβιού τα ξύλα με χαρές
    τους βασιλιάδες του γλαυκού ο ναύτης ακουμπάει,
    αφήνουν τις φτερούγες τους εκείνοι χαλαρές
    να τους κρεμούν σαν δυο κουπιά αχρείαστα στο πλάι.

    Οι αγέρωχοι ταξιδευτές πώς φαίνονται δειλοί!
    Τι αστείοι που 'ναι κι άσκημοι οι ωραίοι αιθεροβάτες!
    Κάποιος το ράμφος τους με το τσιμπούκι του ενοχλεί
    ή αναγελά κουτσαίνοντας τους φτερωτούς σακάτες.

    Όμοια μ' αυτούς τους πρίγκιπες του αιθέρα κι ο Ποιητής
    ούτε για βέλη νοιάζεται ούτε αν βροντά κι αστράφτει•
    μα μέσ' στη χλεύη εξόριστος μιας κοινωνίας αστής
    απ' τα γιγάντια του φτερά στο βάδισμα σκοντάφτει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ο Δημήτρης δε θα πει ποτέ τίποτα άλλο . Έφυγε για το ταξίδι το αιώνιο σαν "...πρίγκηπας του αιθέρα ... ούτε για βέλη νοιάζεται ούτε αν βροντά κι αστράφτει..."

    ΑπάντησηΔιαγραφή